Τίτλος: Αύγουστος
Τίτλος Πρωτότυπου: Augustus
Συγγραφέας: Τζον Γουίλιαμς (John Williams)
Μετάφραση: Aθηνά Δημητριάδου
Εκδόσεις: Gutenberg
Σειρά: Aldina
Έτος Έκδοσης: Νοέμβριος 2017
Πρώτη Έκδοση: 1972, Αγγλικά
ISBN: 9789600119008
O Stoner ηταν η αφορμη για να επανακυκλοφορησουν τα 3 από τα τεσσερα μυθιστορήματα του Γουίλιαμς, να επαναξιολογηθούν και να καταλάβουν το χώρο που αξιωματικά τους αναλογεί στη λογοτεχνία του 20ου αιώνα. Και για κάποιους, αποδείχτηκε βιβλίο εμμονή, προϊόντος του χρόνου. Είναι αυτό που εγραφε κάποιος δημοσιογράφος πριν χρόνια, ότι «Η ανάγκη μας για ομορφιά και σοφία είναι τέτοια που θα τη βρούμε, αργά ή γρήγορα». Αυτό για τον Γουίλιαμς, ως συλλογική αποψη για το έργο του.
Ο Αύγουστος είναι διαφορετικός από τον Stoner, τόσο θεματικά όσο και σε σχέση με την αφηγηματική τεχνική που χρησιμοποιείται. Πρόκειται για ιστορικό μυθιστόρημα, επιστολικό στη μορφή, στο κέντρο του οποίου στέκεται ο Γάιος Οκτάβιος, μετέπειτα Καίσαρας Αύγουστος και ο πρώτος Ρωμαίος Αυτοκράτορας. Οι τελευταίες μέρες της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας και η απαρχή της ως Αυτοκρατορία πια. Ακούγοντας κάποιος τον χαρακτηρισμό «ιστορικό μυθιστόρημα» ίσως διαγράψει τη λέξη λογοτεχνία από το μυαλό του. Όμως, αυτό που κάνει, τελικά, είναι να καταπιάνεται λογοτεχνικά με αυτό το είδος, κατ΄απόλυτη αντιστοιχία με το βιβλίο της Γιουρσενάρ «Αδριανού Απομνημονεύματα». Ενδεχομένως να είναι και πιο ώριμο από τον Stoner συγγραφικά, όμως ο Stoner θα είναι πάντα βιβλίο εμμονής.
Η εναρκτήρια επιστολή του βιβλίου είναι του Ιούλιου Καίσαρα ο οποίος, το 45πΧ γράφει απευθυνόμενος στην ανιψιά του, Ατια, για να στείλει τον γιο της, Αύγουστο, στην Απολλωνία προκειμένου να αρχίσει την εκπαίδευσή του και να γίνει ο άνθρωπος για τον οποίο τον προορίζει. Μαζί του, στην Απολλωνία, θα είναι ο Μάρκος Αγρίππας και ο Κουίντος Σαλβιδινός Ρούφος καθώς και κάποιος τρίτος, από βασιλική γενιά, ο Γάιος Μαικήνας. Πάνω στην ανταλλαγή επιστολών, λοιπόν, χτίζεται το μυθιστόρημα κατά το πρωτο μέρος, όπου το σήμερα είναι το 13-12πΧ
- Μέσω των απομνημονευμάτων του Μάρκου Αγρίππα, γερού πια, όπου τα γράφει το 13π.Χ.
- Επιστολές του Μαικήνα προς τον Τίτο Λιβιο, γραμμένες το 13π.Χ. στον οποίο παρέχει υλικό για τη γνωριμία και τη συνύπαρξη του με τον Αύγουστο
- Τις ημερολογιακές καταγραφές του Κουίντου Ρούφου, το 44π.Χ.
- Καθώς και επιστολές που αντάλλασαν οι Μάρκος Αντώνιος, Κικέρωνας, ο Βρούτος, αποφάσεις της Συγκλήτου κλπ κλπ μέσω των οποίων εξυφαίνονται οι συνωμοσίες ενθεν κι ενθεν.
Στο δεύτερο μέρος καταγράφονται, από την ίδια, από τη μία οι αναμνήσεις της πολυαγαπημένης του κόρης Ιουλίας (με συγκινητική και αφοπλιστική ειλικρίνεια), εξόριστη από τον ίδιο της τον πατέρα και από την άλλη, ανασυντίθεται η ζωή και οι γάμοι της μέσα από ανταλλαγές επιστολών από άλλους επιφανείς Ρωμαίους, ποιητές (Οράτιος, Βιργίλιος) κλπ κλπ, οριοθετημένες μέσα στο χρονικό πλαίσιο που αυτή έζησε. Και πρόκειται για ένα πραγματικά εξαιρετικό δεύτερο μέρος. Η Ιουλία φαίνεται να ήταν μια εξόχως γοητευτική και ευφυής προσωπικότητα, περιχαρακωμένη στο ρόλο της ως κόρη του Αυτοκράτορα (ενός ανθρώπου στον οποίο αποδίδονταν θεϊκές ιδιότητες και λατρευόταν ως τέτοιος), αναγκασμένη να μην έχει κανέναν λόγο πάνω στη ζωή και τις αποφάσεις της, αντιθέτως να είναι έρμαιο των όποιων σκοπιμοτήτων απαιτούσε η διατήρηση της ειρήνης και της ρωμαϊκής ευημερίας. Παρολ’ αυτά, σκιαγραφείται ως μια πολύ δυνατή προσωπικότητα η οποία μορφώθηκε κατά τρόπο που δεν συνηθιζόταν για τις γυναίκες και που, μέσα στην ανισχυρότητά της, ανήμπορη να ξεφύγει από τις αποφάσεις του πατέρα της, ειδικά στον τελευταίο της γάμο με τον Τιβέριο, αντιλήφθηκε γρήγορα τη δύναμη που είχε ως κόρη και ως γυναίκα.
Το τελευταίο μέρος είναι ένα μακροσκελές γράμμα του ίδιου του Οκτάβιου προς τον αγαπητό του φίλο Νικόλαο Δαμασκηνό. Λίγο πριν το τέλος που έρχεται, κάνει ανασκόπηση της ζωής του, μιλάει αρκετά για την αγάπη κάθε είδους και ενώ νιώθει ότι η Ρώμη μέχρι εκείνη τη στιγμή είναι σε καλή κατάσταση (έχουν σταματήσει οι εμφύλιοι, τα σύνορα είναι προφυλαγμένα όσο καλύτερα γίνεται και όλοι οι πολίτες απολαμβάνουν σχετική ευημερία) αλλά απηχούν κι οι ανησυχίες του ότι οι ισορροπίες είναι λεπτές και η επιστροφή της Αυτοκρατορίας στη διαφθορά που τη συνείχε για χρόνια, είναι ένα όχι απίθανο ή μακρινό ενδεχόμενο).
Η αλληλουχία των γεγονότων και η σύνδεση μεταξύ τους από τη μια επιστολή στην άλλη είναι ομαλή, σχεδόν ξεχνάς ότι διαβάζεις επιστολές και μάλιστα κάποιες γραμμένες με απόσταση 30 χρόνων η μια από την άλλη. Παρόλο που οι αποστολείς είναι κάμποσοι, επουδένι δεν δημιουργεί σύγχυση αφενός. Αφετέρου, αυτο είναι και το στοιχείο πολυφωνίας του μυθιστορήματος, η ύπαρξη διαφορετικών θεάσων στα ίδια γεγονότα και η προσπάθεια αποτύπωσης –κατά το δυνατόν- αντικειμενικότερης άποψης για τον ίδιο τον Αύγουστο (μιας και ο ίδιος ακούγεται μόνο στο τέλος) αλλά και του χειρισμού του των πολιτικών του αντιπάλων. Οι περιγραφές διαφορετικών φωνών, λοιπόν, συνθέτουν σιγά σιγά τους χαρακτήρες, την ίδια τη Ρώμη αλλά και την πολιτική της κατάσταση.
Αν υπάρχει κάτι πραγματικά εξαιρετικό που θα ξεχώριζα στον χαρακτήρα του Αύγουστου είναι η πλήρης επίγνωση του κόστους που έχει κάθε του απόφαση και η προθυμία /αποφασιστικότητα να προχωρήσει σε αυτήν, αναλαμβάνοντας όλες τις συνέπειες. Κι εκεί ο Γουίλιαμς επαναποδεικνύει την οξυδερκή του ανάλυση της ανθρώπινης φύσης και της ανθρώπινης αποτυχίας, ειδικά όταν ο άνθρωπος έρχεται αντιμέτωπος με ένα δυσεπιλυτο συμπαν. Και εδώ όπως ακριβως και στον Stoner.
Εχω διαβάσει κάμποσα σπουδαια βιβλία και κάποια τα αγαπάω πάρα πάρα πολύ. Σκεφτόμενη ποιο ακριβώς στοιχείο (αν υπάρχει) των βιβλίων του Γουίλλιαμς τα καθιστά ακαταμάχητα, εκτός της γραφής του που είναι όμορφη, στιβαρή και ευγενής, καταλήγω ότι έχουν την ικανότητα να με ενσωματώνουν ως αναγνώστη κατά τον ίδιο τρόπο που ιδιοποιούνται και ενσωματώνουν διάφορες λογοτεχνικές μορφές. Ο Γουίλιαμς κάποτε έλεγε ότι η ανάγνωση που δεν προκαλεί χαρά (joy) είναι ανόητη. Ε, δίκιο έχει.
Εγώ νόμιζα ότι σιχαίνομαι το επιστολικό μυθιστόρημα, όμως αυτά τα μικρά κεφαλαιακά ενοποιούνται αρμονικά σε ένα αναγνωρίσιμο, καθησυχαστικό για τον αναγνώστη, είδος. Πεποιθήσεις και προκαταλήψεις, oh well…
Αυτα.
