Γκαστόν Λερού (Gaston Leroux): "Το φάντασμα της όπερας"

[Νικολέτα Μποντιόλη]

Τίτλος: Το φάντασμα της όπερας
Συγγραφέας: Γκαστόν Λερού
Μετάφραση: Λένα Μιλιλή
Εκδόσεις: Γράμματα
Έτος έκδοσης: 1987
ISBN: 960-329-035-1
Αριθμός σελίδων: 328 σελ.

Τίτλος: Το φάντασμα της όπερας
Συγγραφέας: Γκαστόν Λερού
Μετάφραση: Βίκη Τσιώρου
Εκδόσεις: Παπαδόπουλος
Έτος έκδοσης: 1997
ISBN: 960-261-758-6
Αριθμός σελίδων: 379 σελ.

Ξεκινώντας την παρουσίαση του συγκεκριμένου βιβλίου θα ήθελα να διευκρινίσω πως δεν έχω διαβάσει καμία από τις παραπάνω εκδόσεις που αναφέρω ενδεικτικά, μετά από υπόδειξη της Χιθκλιφ, η οποία είχε την ευγενέστατη καλοσύνη να με ενημερώσει γι’ αυτές και ελπίζω πως μόλις θα έχει λίγο χρόνο θα κάνει μια ανάρτηση για να σας κατατοπίσει σχετικά με την ποιότητα των μεταφράσεων και όλα τα συναφή, καθώς τα παραπάνω βιβλία υπάρχουν στην βιβλιοθήκη της. Εγώ διάβασα το βιβλίο από την αγγλική μετάφραση των εκδόσεων Grosset & Dunlap που υπάρχει στο internet archive σε συνδυασμό με το ηχογραφημένο κείμενο από το librivox και επειδή σε κάποιο σημείο δεν έχουν σκαναριστεί μερικές σελίδες χρησιμοποίησα επίσης το κείμενο από το Project Gutenberg. Τέλος για ορισμένα σημείο χρησιμοποίησα το γαλλικό πρωτότυπο που υπάρχει στη Gallica της εθνικής βιβλιοθήκης της Γαλλίας.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα

Ο Gaston Louis Alfred Leroux (1868 – 1927) εργάστηκε ως δημοσιογράφος και συγγραφέας και επίσης σπούδασε νομικά στο Παρίσι. Αφού συνεργάστηκε για κάποια χρόνια με εφημερίδες όπως η Le Matin και η L Echo de Paris αποφάσισε να ασχοληθεί με την συγγραφή βιβλίων. Πέρα από το Φάντασμα της όπερας έγραψε επίσης κάποιες σειρές αστυνομικών βιβλίων μυστηρίου και διάφορα άλλα μυθιστορήματα, διηγήματα καθώς και θεατρικά έργα.

Φωτογραφία του συγγραφέα.

Λίγα λόγια για την υπόθεση του έργου

Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα δημοσιεύτηκε αρχικά σε συνέχειες στην Le Gaulois στα 1909 - 1910. Κάτι μυστηριώδες και διαβολικό κινείται σαν σκιά μέσα στους διαδρόμους της τεράστιας Όπερας του Παρισιού. Οι περισσότεροι μιλούν για την παρουσία ενός φαντάσματος, χαμηλόφωνα, κάποιοι ισχυρίζονται μάλιστα ότι το έχουν δει. Μια νεαρή, πανέμορφη και ανερχόμενη τραγουδίστρια, η Κριστίν Νταέ (Christine Daae) κινδυνεύει να πέσει στα δίχτυα που έχει υφάνει η ίδια της η φαντασία. Ένας νέος, ωραίος και πλούσιος νεαρός με αριστοκρατική καταγωγή, ο Ραούλ ντε Σαγκνύ (Raoul, Vicomte de Chagny) , θα παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή της Κριστίν. Η οποία όμως έχει να αντιμετωπίσει μια τεράστια δοκιμασία. Ποια είναι λοιπόν αυτή η σκιά που μοιάζει να κινεί τα νήματα των ζωών τόσων ανθρώπων; Που μοιάζει να ελέγχει τα πάντα με το αόρατο χέρι της; Είναι ο αληθινός πρωταγωνιστής αυτής της ιστορίας. Είναι το απόκοσμο Φάντασμα της όπερας.
Το βιβλίο είναι καλογραμμένο η διήγηση δεν κάνει κοιλιά πουθενά, κρατάει σε εγρήγορση και αγωνία των αναγνώστη από την πρώτη ως την τελευταία σελίδα. Είναι μια ιστορία αγάπης, μια ιστορία ενηλικίωσης, μια αλλόκοτη ιστορία μυστηρίου, ένα μυθιστόρημα με αστυνομική πλοκή, μα πάνω από όλο είναι μια μουσική σύνθεση, ένας ύμνος για την ανθρώπινη μοναξιά και αποξένωση, για την εγκατάλειψη που κυοφορεί το τέρας, που όλοι, εν δυνάμει, κρύβουμε μέσα μας.

 

[Νικολέτα Μποντιόλη]

Η παρακάτω ανάρτηση περιέχει αποσπάσματα που προδίδουν στοιχεία από την υπόθεση του έργου. Όσοι δεν έχετε διαβάσει το βιβλίο και θέλετε να το κάνετε κάποια στιγμή ΠΡΟΣΟΧΗ. Μη τη διαβάσετε. (εκτός αν είστε μουσικολόγοι και έχετε διάθεση να προσφέρετε τα επιστημονικά φώτα σας).

Η μουσική, όπως φυσικό, εφόσον η υπόθεση εκτυλίσσεται στην Όπερα του Παρισιού, παίζει σημαντικό ρόλο στην υπόθεση του βιβλίου. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε πως το έργο ενέπνευσε τον Άντριου Λόυντ Βέμπερ (Andrew Lloyd Webber) για να γράψει στα 1986, το δικό του ομώνυμο μιούζικαλ, βασισμένο στο μυθιστόρημα του Λερού.
Στην σελίδα 22 της αγγλικής μετάφρασης εκδόσεων Grosset & Dunlap, αναφέρονται πολλά μουσικά κομμάτια καθώς και οι συνθέτες τους:

Ο Γκουνό (Gounod) είχε διευθύνει το Πένθιμο εμβατήριο για μια μαριονέτα. Ο Ρεγιέρ Reyer την όμορφη ουβερτούρα του από το Σιγκούρ (Sigurd). Ο Σαιν-Σανς (Saint-Saens) τον Μακάβριο χορό και ένα Ανατολίτικο ονειροπόλημα. Ο Μασνέ (Massenet) ένα αδημοσίευτο Ουγγρικό εμβατήριο. Ο Γκιρό (Guiraud) το Καρναβάλι του. Ο Ντελίμπ (Delibes) το αργό Βαλς από την Σύλβια και το Πιτσικάτι από την Κοπέλια. Η δεσποινίδα Κράους είχε τραγουδήσει το μπολερό από τον Σικελικό Εσπερινό (σσ του Τζουζέπε Βέρντι) και η δεσποινίδα Ντενίζ Μπλοχ το τραγούδι του ποτού από την Λουκρητία Βοργία (σσ μάλλον εννοεί του Γκαετάνο Ντονιτσέττι).
Αλλά ο αληθινός θρίαμβος είχε επιφυλαχθεί για την Κριστίν Νταέ που στην αρχή τραγούδησε μερικά αποσπάσματα από τον Ρωμαίο και Ιουλιέτα. Ήταν η πρώτη φορά που η νεαρή καλλιτέχνιδα τραγούδησε αυτό το έργο του Γκουνό […] Αυτοί που την άκουσαν είπαν πως η φωνή της σε αυτά τα αποσπάσματα ήταν σεραφική. Αλλά αυτό δεν ήταν τίποτα μπροστά στις υπεράνθρωπες νότες που ανέδειξε στην σκηνή της φυλακής και στο τελικό τρίο του Φάουστ (σσ του Γκουνό), το οποίο τραγούδησε αντικαθιστώντας την Λα Καρλότα η οποία ήταν άρρωστη. Κανένας δεν είχε ποτέ ακούσει ή δει κάτι παρόμοιο.

Πέρα από την θρυλική Μαργαρίτα της όπερας του Γκουνό, που παίζει σημαντικότατο ρόλο στην εξέλιξη της υπόθεσης του έργου, υπάρχει και ένα άλλο μυστηριώδες μουσικό κομμάτι που αναφέρεται στο έργο και ως σήμερα δεν έχει ξεκαθαριστεί περί ποίου ακριβώς πρόκειται. Στο κεφάλαιο 5 με τίτλο το Μαγεμένο Βιολί υπάρχει το παραπάνω απόσπασμα:

Γονάτισε πάνω στον τάφο του πατέρα της έκανε το σημείο του σταυρού και άρχισε να προσεύχεται. Εκείνη τη στιγμή σήμανε μεσάνυχτα. Στο τελευταίο χτύπημα, είδα τη δεσποινίδα Νταέ να σηκώνει τα μάτια της προς τον ουρανό και να τεντώνει τα χέρια της σα να βρισκόταν σε έκσταση. Αναρωτιόμουν για το ποια θα μπορούσε να ήταν η αιτία, όταν σήκωσα κι εγώ ο ίδιος το κεφάλι μου και όλα μέσα μου να έλκονται προς κάτι το αόρατο, το οποίο έπαιζε την πιο τέλεια μουσική. Η Κριστίν κι εγώ γνωρίζαμε αυτή τη μουσική. Την είχαμε ακούσει όταν ήμασταν παιδιά. Αλλά ποτέ δεν είχε εκτελεστεί με τόσο θεϊκή τέχνη, ακόμα κι από τον ίδιο τον κύριο Νταέ. Θυμήθηκα όλα όσα μου είχε πει η Κριστίν για τον Άγγελο της Μουσικής. Το κομμάτι ήταν η Ανάσταση του Λαζάρου (La resurrection de Lazare) το οποίο ο γέρος κύριος Νταέ συνήθιζε να παίζει για εμάς κατά τις ώρες της μελαγχολίας και της κατάνυξής του. Αν υπήρχε ο Άγγελος της Κριστίν δε θα μπορούσε να το έχει παίξει καλύτερα, εκείνη τη νύχτα, στο βιολί του συγχωρεμένου μουσικού.

Κάποιες περισσότερες πληροφορίες δίνονται στο 13 κεφάλαιο με τίτλο η Λύρα του Απόλλωνα:

Η φωνή δεν απάντησε, αλλά ξαφνικά άκουσα έναν μακρύ, όμορφο θρήνο, το οποίο γνώριζα καλά. Ήταν ο θρήνος του Λαζάρου, όταν στο άκουσμα της φωνής του Λυτρωτή του αρχίζει να ανοίγει τα μάτια του και να αντικρίζει το φως της ημέρας. [….] Κι έπειτα η μουσική άρχισε να τραγουδάει το κύριο θέμα:

Viens ! et crois en moi ! Ceux qui croient en moi revivront ! Marche ! Ceux qui ont cru en moi ne sauraient mourir! (Έλα! Και πίστεψε σε εμένα! Αυτός που πιστεύει σε εμένα θα ζήσει! Περπάτα! Αυτός που θα πιστέψει σε εμένα δε θα πεθάνει ποτέ) .

Δεν μπορώ να σου περιγράψω τον αντίκτυπο που είχε αυτή η μουσική επάνω μου. Έμοιαζε να με διατάζει, εμένα προσωπικά, να έρθω, να σταθώ όρθια και να πάω προς εκείνη. Υποχώρησε κι εγώ την ακολούθησα.

Viens ! et crois en moi ! (Έλα και πίστεψε σε εμένα)

Κι εγώ την πίστεψα και την ακολούθησα…

Ποιο είναι λοιπόν αυτό το μυστηριώδες κομμάτι; Στην αγγλική μετάφραση του έργου από τον David Coward από τις εκδόσεις Oxford World’s Classics, στην σελίδα 286, υποσημείωση 68, αναφέρονται τα εξής:

Ο Λάζαρος του Σούμπερτ που είναι εν μέρει καντάτα και εν μέρει ορατόριο και γράφτηκε με την πρόθεση να παρουσιαστεί στην σκηνή ως θρησκευτικό δράμα, ξεκίνησε να γράφεται στα 1820 και είχε σχεδιαστεί σε τρεις πράξεις. Μόνο η πρώτη πράξη και μέρος της δεύτερης σώζονται. Η τρίτη πράξη που δείχνει την Ανάσταση, δεν γράφτηκε ποτέ. Αυτό λέει πολλά για την μουσική παιδεία του Λερού, διότι γνώριζε αυτό το έργο που δεν είχε ποτέ παιχτεί ως τα 1996, αφού το ολοκλήρωσε ο Έντισον Ντενίσοβ (Edison Denisov).

Εδώ ένα απόσπασμα από το έργο του Σούμπερτ

Όπως παρατηρείτε οι στίχοι είναι στα γερμανικά. Αυτό μου δημιούργησε κάποιες αμφιβολίες σχετικά με το κατά πόσο η Ανάσταση του Λαζάρου που αναφέρει ο Λερού είναι όντως του Σούμπερτ. Γιατί να μην είναι ένα έργο κάποιου Γάλλου συνθέτη; Έψαξα λοιπόν ανακάλυψα αυτό:

ο Raoul Pugno (1852 –1914) ήταν κατά κύριο λόγο βιρτουόζος του πιάνου, αλλά είχε κάνει και μερικές μουσικές συνθέσεις ανάμεσα στις οποίες ήταν και ένα ορατόριο με τίτλο La Resurrection de Lazare στα 1879. Η εικόνα που παραθέτω παραπάνω είναι από ένα πρόγραμμα του 1915. Δεν ξέρω αν γενικά παιζόταν συχνά αυτό το έργο κι αν ο Λερού το είχε ακούσει. Επίσης έφαγα τον κόσμο για να το βρω και να το ακούσω, να βρω αν υπάρχουν στο έργο οι γαλλικοί στίχοι που παρέθεσα παραπάνω:

Viens ! et crois en moi ! Ceux qui croient en moi revivront ! Marche ! Ceux qui ont cru en moi ne sauraient mourir!

Viens ! et crois en moi.

Τίποτα. Δεν μπόρεσα να βρω κάποια ηχογράφηση… Έτσι δεν μπορώ να επιβεβαιώσω τη θεωρία μου. Αν υπάρχει κάποιος που να μπορεί να προσφέρει περισσότερες πληροφορίες για το συγκεκριμένο έργο, θα ήταν υπέροχο.

 

[Φαντινα]

Χιλια μπρραβο για την πρωτοβουλια αυτου του τοπικ.Το ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΟΠΕΡΑΣ ως θεμα το πρωτογνωρισα απο μια ταινια -μεταφορα του το 1990 με τον ΤΣΑΡΛΣ ΝΤΑΝΣ στο ρολο του τερατομορφου ΕΡΙΚ και με συνεπηρε πραγματικα.Φυσικα εγω δεν το προσεγγισα στην αλληγορικη διασταση που του προσεδωσε εξοχα η ΝΙΚΟΛΕΤΑ μας,αλλα με ενα τροπο πιο αφελη και "κοριτσιστικο.

Ειδα λοιπον στην ΚΡΙΣΤΙΝ την αθωοτητα της δικης μου εφηβειας,τη λαχταρα για μαθηση ,την τρυφεροτητα την αναζητηση του ερωτα και της Μεγαλης Αληθειας...Ενα κοριτσι στον απεραντο κοσμο αναζητα την ταυτοτητα του...Ο τρομερος ΕΡΙΚ μεσα στο μυστηριο που τον περιεβαλε κατεχε πιστευω την απαντηση σε πολλα.

Δεν ηταν το απεραντο ευρος των γνωσεων του και το απιθανο ταλεντο του στη μουσικη.Δεν ηταν η περιεργεια που τροφοδοτουσε η σκοτεινη του μορφη.Δεν ηταν ο τρομος που ενεπνεε η εφιαλτικη του δυσμορφια.Μεσα στην αθλιοτητα του προβαλε ως μια βαθια ερωτικη φιγουρα. Ηταν που ο ερωτας ανυψωσε ενα ακοινωνητο τερας στη "θεωση" της προθυμης θυσιας....

Spoiler

Ο ΕΡΙΚ -περιφρονημενος απο τους παντες λογω της παραμορφωσης του ,γεματος οργη και απομονωμενος στα υπογεια της Οπερας του Παρισιου μακρυα απο αδιακριτα βλεμματα-σπαει την ασφαλεια της αδιαπεραστης μοναξιας του και του μισους κ ρισκαρει να προσεγγισει ενα αλλο ανθρωπινο πλασμα,την Κριστιν.

Της χαριζει απλοχερα τη γνωση ,που ως τοτε ηταν εκεινο το στοιχειο, που το απολαμβανε μοναχικα ,γιατι τον εφερνε ενα βημα παραπανω απο τους κοινους θνητους.Και οταν στην παραφορα του φυλακιζει την ΚΡΙΣΤΙΝ στο βασιλειο του, δεν κανει καταχρηση της απολυτης δυναμης του για να βιωσει αυτο που μεχρι θανατου λαχταρουσε.Φροντιζει την Κριστιν και της εκδηλωνει τη λατρεια του με την ευλαβεια του πιο ενθερμου προσκυνητη,αλλα τιποτα δεν της επιβαλλει...Περναει δηλαδη απο το ευγενεστερο σταδιο της αγαπης ,την ταπεινωση,χωρις να διεκδικησει "εξουσια"-ταση που τοσο συχνα συναντουμε στον ερωτα φυσιολογικων ανθρωπων...

Αυτο το πλασμα στην απερνατη τραγικοτητα του αναγεται στον ιδανικο και ...ΠΑΝΑΞΙΟ εραστη...Ενα τερας διδασκει την αληθινη Ομορφια και την ανηφορικη οδο για να τη φτασουμε ακομη κι αν σωματικα διαθετουμε αρμονικες αναλογιες...
Ο ΕΡΙΚ του Γκαστον Λερου,που την καλυτερη του ενσαρκωση γνωρισε στη διασκευη του 1990 απο τον Charles Dance,με συγκλονισε σαν εφηβη ,με εκανε να κλαψω,εξιταρισε τη φαντασια κ την ψυχη μου κι ειναι ο λογοτεχνικος ηρωας που θα ηθελα πραγματικα να συναντησω(μιας κ ρωτηθηκαμε γι' αυτο σε αλλο νημα του φορουμ,απαντω επ ευκαιρια)...Μπορει ,λοιπον,στο τραγουδι να μην τα πηγαινα τοσο καλα,οσο η ΚΡΙΣΤΙΝ ΝΤΑΕ ,σε αλλους τομεις ομως,θα ηταν μια πολλα υποσχομενη συναντηση...Να γελασει λιγο κ το χειλακι του παλικαριου,το πικραμενο...

Και μετα τη "διπλη" απαντηση "Vidal Sussoon 2σε1",ευχαριστω για την ανοχη κ συγγνωμη για το ακρως συναισθηματικο σχολιο ,αλλα μολις ειδα να μιλατε για τον "Ερικ μου"ενθουσιαστηκα...Νικολεττακι ευχαριστουμε!!Παιρνεις βραβειο Αγαπημενο Τοπικ της Χρονιας απο εμενα!!!!Σματς!!!!

 

[Χρυσηίδα]

Το διάβασα πριν μερικά χρόνια και μου άρεσε. Όχι με τον τρόπο που άρεσε στην Νικολέτα ή στην Φαντίνα, αλλά σίγουρα μου άρεσε.

Αυτό πάντως που κράτησα από το βιβλίο και που μου έκανε τρομερή εντύπωση σε όλη την έκταση του βιβλίου είναι ο τρόπος που ο Λερού περιγράφει τη μουσική. Θυμάμαι που το διάβαζα και έλεγα "πωπω, τελικά ακόμα και κάτι τόσο άυλο και άπιαστο και αφηρημένο μπορεί να περιγραφεί!!!". Και όχι μία φορά αλλά συνεχώς

 

[Νουρμπανού]

Αυτό πάντως που κράτησα από το βιβλίο και που μου έκανε τρομερή εντύπωση σε όλη την έκταση του βιβλίου είναι ο τρόπος που ο Λερού περιγράφει τη μουσική. Θυμάμαι που το διάβαζα και έλεγα "πωπω, τελικά ακόμα και κάτι τόσο άυλο και άπιαστο και αφηρημένο μπορεί να περιγραφεί!!!". Και όχι μία φορά αλλά συνεχώς

Το ξεκίνησα επιτέλους και κυλάει σαν νερό. Λες και διαβάζω σύγχρονο μυθιστόρημα! Το απόλυτο pageturner!
Συμφωνώ και με το σχόλιο της Χρυσηίδας. Οι περιγραφές αυτές είναι άκρως απολαυστικές!

 

[Ανδρομάχη]

Μόλις τέλειωσα αυτό που διάβαζα και πιάνω κατευθείαν το Φάντασμα! Κι ας είχα άλλο στο πρόγραμμα...

 

[Νουρμπανού]

Νομίζω πως το απαιτεί και το κλίμα των ημερών. Απόκριες γαρ...ή Δράκουλα θα διάβαζα ή το Φάντασμα της Όπερας!

 

[Ανδρομάχη]

Το τελείωσα και το βρήκα απολαυστικότατο! Οι περιγραφές ήταν το κάτι άλλο, η πλοκή και η δράση επίσης.
Νικολέτα, μικρή εξερευνήτρια, Συγχαρητήρια για την παρουσίαση, (και την έρευνα)! Είναι κι αυτή σαν μυθιστόρημα μυστηρίου...;)

 

[Νουρμπανού]

Ήταν πράγματι ένα απ' τα καλύτερα μυθιστορήματα που διάβασα τελευταία. Κρατούσε αμείωτο το ενδιαφέρον ως το τέλος!

 

[Μπου Ραντλι]

Το βασικό θέμα από το μιούζικαλ του 2004,σκην.Τζόελ Σουμάχερ , πρωτ.Τζέραλντ Μπάτλερ. Έμι Ρόσουμ

[video=youtube;-JaeBxYCI9k]https://www.youtube.com/watch?v=-JaeBxYCI9k[/video]

Μία μικρή έκπληξη,η αυθεντική βωβή ταινία του 1925,σκην.Ρούπερτ Τζούλιαν, πρωτ. Λον Τσάνει, Μέρι Φίλμπιν

[video=youtube;sohpS_ui5Kw]https://www.youtube.com/watch?v=sohpS_ui5Kw[/video]

 

[Φαντινα]

Ωραια κι ενδιαφεροντα τα εγκυκλοπαιδικα ,αλλα θα ειχε ισως ενδιαφερον να μας ελεγες
τη γνωμη σου για την καθεαυτη πλοκη η΄ τους χαρακτηρες,αν σε αγγιξε αυτο το εργο...τετοια...

 

[Λευτέρης Λ]

Εγώ είχα σταματήσει στις πρώτες 10-15 σελίδες. Μερικά πράγματα δεν πάνε καλά απο την αρχή.

 

[Κόρτο Μαλτέζε]

Πάνε κάμποσα χρόνια που το διάβασα (γύρω στην δεκαετία αν θυμάμαι καλά), και προσωπικά το βρήκα μάλλον αδιάφορο. Μου άρεσε πάντως αρκετά η ταινία με τον σπουδαίο Λον Τσάνεϊ (1883-1930).

 

[Φαντινα]

Παντως ,οπως αναγλυφα εχει αναλυθει και σε αυτο το φορουμ(νηματα "Γκαστον Λερου"&"Λογοτεχνικοι Ερωτες")
ο ΕΡΙΚ ειναι απο τους πιο βαθιους,τους πιο ευρηματικους και τους πιο τραγικους χαρακτηρες της παγκοσμιας λογοτεχνιας.
Ενας σκοτεινος "πριγκιπας"απο την Κολαση,που τελικα προσεφερε εναν μικρο παραδεισο,ενας πληγωμενος Πλουτωνας,που τελικα αγγιξε το "φως"

Spoiler

και καηκε απο αυτο,για να προστατευσει εκεινη απο τη "Νυχτα"....

Αξιζει κανεις να τον ανακαλυψει...Και του αξιζει να τον αγαπησουμε...
Βεβαια γουστα ειναι αυτα.Αλλωστε εγω η ιδια εχω απορριψει πολλα κλασσικα εργα-τουλαχιστον στην παρουσα φαση.
(ΟΔΥΣΣΕΑΣ-ΔΙΚΗ-ΥΠΟΓΕΙΟ κλπ)και δεν ξερω αν θα ερθει αλλη να ...αποκαταστησει τις "διπλωματικες μας σχεσεις",ομολογω...